Varen met een schipper

Vandaag heb ik Hans uitgenodigd om een dagje te varen. Hans is een ervaren schipper en een goede bekende van mij.

We nemen een Bavaria 35 Cruiser mee en hebben afgesproken om elkaar nog wat kneepjes van het varen bij te brengen. Ieder vanuit zijn eigen ervaring. Hans is de uitgelezen persoon voor mij om dit te doen want hij is ook schipper en instructeur en heeft al heel wat zeemijlen op zijn naam staan met zijn kits getuigde motorsailer.

De voorbereiding van de dag

Omdat Hans en ik elkaar al kennen slaan we de introductie over en gaan gelijk over tot de orde van de dag. We spreken af dat we eerst samen de hele boot doornemen voordat we een plan maken om weg te varen uit de haven. Dat plan maken we later. We doen de inspectie samen zodat we beide op de hoogte zijn wat de boot ons te bieden heeft en of alles in orde is om er een veilige en mooie vaardag van te maken.

We beginnen met de uitrusting te inspecteren. Is het boordboek aanwezig waarin alle details van de boot beschreven staan. Werkt de stroomvoorziening en doet het instrumentenpaneel het. Kunnen we alle elektrische voorzieningen bedienen van koelkast tot marifoon en van plotter tot motor. Als we het samen tot de conclusie komen dat alles werkt bekijken we daarna de uitrusting voor (persoonlijke) veiligheid. Hebben we bijvoorbeeld reddingsvesten voor ieder bemanningslid en waar vinden we de brandblussers en de Man Over Boord (MOB) boei. Daarna doen we de buitenkant. Hebben we voldoende fenders, zijn de lijnen in orde en hebben we een extra lijn aan boord. We bekijken de zeilen, de schoten en de vallen om de zeilen te bedienen. De lieren werken en ook optisch ziet alles er goed uit. Beide hebben de Windfinder App en de KNRM App op onze (opgeladen) telefoons staan.

Hans en ik doen onze reddingsvesten aan en tijdens een kop koffie bespreken we in alle rust ons plan van aanpak hoe we de box uit gaan varen en wat we verder vandaag aan manoeuvres willen gaan doen. Immers, een goede voorbereiding is het halve werk. Omdat we beide best veel vaaruren hebben, loop je het risico dat je er vanuit gaat dat een ieder weet wat hij moet doen, maar dat is juist een valkuil. Doordat we telkens een plan van aanpak maken weten Hans en ik precies wat we van elkaar kunnen verwachten en wie wat doet op welk moment. We kunnen van start. 

Box uitvaren

Hans vaart de boot uit de box hebben we afgesproken en ik doe de hulplijnen. Ik haal alvast de walstroom weg en leg de kabel in de bakskist. We checken de hoeveelheid brandstof, starten de motor en testen de vooruit, de neutraalstand en de achteruit. Ook even checken of er voldoende koelwater door de motor loopt. Samen spreken we door hoe we het varen uit de box gaan doen. Er staat niet veel wind, ongeveer 2 Beaufort en het is mooi weer met een zonnetje erbij dus een hele grote uitdaging is niet. Toch besluiten we de manoeuvre met behulp van een hulplijn aan loefzijde van de boeg bij het uitvaren te gebruiken. Leuke oefening om de boeg in het midden van de box te houden en komt zeker van pas bij een hardere zijwind.

De wind komt nagenoeg recht van voren op de boeg dus het uitvaren en draaien naar de juiste richting is gemakkelijk. De wind helpt ons immers de boeg weg te duwen in de juiste vaarrichting zodra we de box uit zijn. Voordat we van start gaan checken we eerst of alle lijnen vrij kunnen lopen en ik haal alle fenders binnen voordat we de box uitvaren. We nemen eerst aan lijzijde de lijnen weg, en met voorwaartse druk door de motor, hangen we als het ware alleen nog aan de achterlijn op loefzijde. 

Hans geeft de instructie dat we starten met wegvaren uit de box. Hij zet de motor in de neutraal, haalt de  achterste loeflijn weg van de paal en geeft gas achteruit. We zijn weg. Ik laat op tijd de hulplijn los en communiceer dat met Hans, samen met het teken VRIJ, wat betekent dat ook de boeg voorbij de laatste paal is. Hans kan dan met een korte stoot gas voorwaarts de toch behoorlijk grote Bavaria 35 in de afgesproken richting sturen. Nu varen we rustig de haven uit richting het IJsselmeer. Ondertussen ruimen we de lijnen netjes op.

Welke manoeuvres gaan we doen

Omdat de dag niet langer duurt dan een dag kunnen we natuurlijk niet alles doen maar we willen in ieder geval zeilen. Dat vinden we leuk! De Bavaria 35 Cruiser is voorzien van een grootzeil met rolsysteem in de mast en een rolfok. Dat willen we uitproberen en ervaren hoe deze boot zeilt. Maar voordat we dat gaan doen besluiten we eerst de boot wat beter te leren kennen en gaan op open water aan de gang.

Kop in de wind stilliggen

Een eindje op weg richting het IJsselmeer vaar ik het kanaal uit en leg de boot stil met de kop in de wind. Een leuke oefening om erachter te komen dat je aan de bak moet blijven om de boot in zijn positie te houden, immers de boeg waait snel weg. Let op dat je niet naar het water kijkt om te bepalen of je stilligt met je boot. Het water neemt je in de maling. Neem daarvoor een vast punt aan de wal. Daarna achterwaarts stilliggen wat veel gemakkelijker is. We doen beide de oefening en varen nog een stukje achteruit om de reactie van het zeilschip op het roer te leren kennen. En o ja, laat nooit je roer los bij achteruit varen.

Aanleggen en wegvaren aan lagerwal

Nu gaan we aanleggen. We hebben een mooie tanksteiger gezien die zich aan lijzijde bevindt, dat wil zeggen aan lagerwal. Aanleggen met driften gaat vrij gemakkelijk en we maken ons er een beetje vanaf. Voldoende fenders uit en de dikke bolfender op het achterschip en de lijnen klaargelegd met een lus. Achterlijntje om de paal en met voorwaartsgang manoeuvreer ik de boot rustig aan de steiger. Maar we willen juist het wegvaren oefenen wat op 3 manieren kan en die doen we alle drie. 

Wegvaren lagerwal op de achterspring

Eerst de voorbereiding. Om weg te varen op de achterspring zorg ik ervoor dat de dikke bolfender, ik noem hem altijd skippybal, helemaal achteraan bij de spiegel aan de zijkant op de juiste hoogte heb opgehangen. De juiste hoogte wil zeggen, tussen het zeiljacht en de steiger. Op het moment dat ik achteruit in de achterspring vaar, komt de achterspring op spanning waardoor de spiegel naar de steiger trekt en de skippybal er dus voor zorgt dat we geen schade hebben. De rest van de fenders houdt de boot van de steiger. De motor staat nog steeds in voorwaartsgang en we hebben druk op de achterlijn totdat we klaar zijn om weg te varen in de achterspring op lagerwal. 

Hans en ik geven elkaar een seintje dat we er klaar voor zijn om weg te varen van lagerwal. Omdat we met z'n tweeën zijn. bedient Hans de achterspring zoals we afgesproken hebben. Ik zet de motor van voorwaartsgang kort in de neutraalstand. Dat is het moment dat de spanning van de achterlijn gaat zodat Hans gemakkelijk de lijn op slip kan leggen. Vervolgens vaar ik langzaam achteruit in de spring zodat deze op spanning komt en het achterschip naar de steiger trekt. De boeg beweegt dan automatisch van de steiger af. 

Omdat het achterschip nu in de achterspring trekt gaat deze naar de steiger en doet het roer verder niets. Om de boeg nu verder van de steiger te krijgen in een hoek van ongeveer 30-40 graden om gemakkelijk en veilig weg te kunnen varen, regel ik dat door langzaam gas bij te geven. Neem hiervoor de tijd want er zit een vertraging op het effect van deze manoeuvre en is ook afhankelijk van de hoeveelheid wind. Hoe meer wind hoe meer gas je moet opbouwen. Eenmaal in de juiste hoek zet ik de motor kort in de neutraalstand zodat Hans rustig de achterspring weg kan nemen en we waren weg van lagerwal. Tip van Hans: al doet het roer niets bij deze manoeuvre bij achterwaarts in de spring varen, zet hem wel alvast in de juiste (rechtdoor) stand om weg te varen! 

Wegvaren lagerwal op de voorspring

In tegenstelling tot wegvaren op de achterspring, heeft het roer bij wegvaren op de voorspring wel degelijk een functie. Immers bij voorwaartsgang verplaatst het schroefwater zich langs het roerblad. Iets om rekening mee te houden bij deze manoeuvre. Nu gaat Hans de Bavaria besturen en bespreekt met mij het plan. We hangen de bolfender helemaal vooraan aan de zijkant op het uiterste puntje van de boeg. Voor de zekerheid hangen we er nog een extra fender naast om de boot zo goed mogelijk te beschermen. Het doel is om de boot in de voorspring te varen zodat we een hoek krijgen van tussen de 30-40 graden om vervolgens achterwaarts weg te varen.

Op deze manier wegvaren heeft 2 voordelen: je hebt een hoog koppel en je kunt makkelijk tussen 2 schepen wegkomen. Omdat we aan lagerwal liggen worden we tegen de steiger geduwd. Hans geeft het startsein, maakt de achterlijn los en zet de motor in voorwaartsgang. Ik heb de voorspring op slip gelegd. Langzaam vaart de boot in de voorspring en trekt de boeg naar de steiger. Afhankelijk van de hoeveelheid zijwind kun je nu langzaam het gas opbouwen en het roer in stuurboordstand zetten zodat je als het ware in de steiger wilt varen. Neem de tijd en zie hoe de spiegel langzaam maar zeker van de steiger komt.

Zodra we de juiste hoek hebben ten opzichte van de tanksteiger zet Hans de motor in de neutraalstand en dat is het moment dat ik rustig de voorspring binnen kan halen. Zodra we los zijn geef ik dat door aan Hans zodat hij veilig achteruit weg kan varen. 

Wegvaren lagerwal met een loeflijn

Deze methode wordt niet vaak gebruikt maar toch willen we deze oefening doen. Gewoon omdat het leuk is en omdat het in sommige situaties een uitkomst is. Bijvoorbeeld bij een obstakel voor de boot. Hans legt de lijn vanaf de loefbolder aan de achterzijde van het schip om een paal met ruime afstand op de steiger. Ook hier heeft het roer een functie net als bij wegvaren in de voorspring. De bolfender hangt weer aan de zijkant helemaal op de kont en de overige fenders zijn verdeeld over de zijkant van de romp tussen de wal en het schip.

Zoals we afgesproken hebben (ja we hebben weer een plan gemaakt) haalt Hans de voorlijn weg en ik zet de motor in voorwaartsgang. Er komt druk op de loeflijn. Nu bouw ik het gas langzaam op met het roer in de rechtuit stand. Neem de tijd en je merkt dat het schip langzaam los komt van de steiger. Het schroefwater duwt het achterschip weg en nadat er enige afstand van de steiger is stuur ik steeds meer naar bakboord om de juiste hoek te krijgen om weg te varen.

Hans heeft intussen de loeflijn, die op slip ligt, van mij overgenomen. Op het moment dat ik de hoek voldoende groot vind om veilig weg te varen zet ik de motor in de neutraalstand en haalt Hans de loeflijn binnen. We varen rustig en gecontroleerd weg en ruimen de fenders en lijnen weer netjes op.

Afhankelijk van de windsterkte die de boot terug duwt naar de steiger, of wanneer er obstakels voor en/of achter de boot zijn, maken we gebruik van één van de drie manieren van wegvaren aan lagerwal.

10 aandachtspunten bij manoeuvreren met een zeiljacht

1. Voorbereiding is essentieel: Voordat je gaat varen, is het belangrijk om grondig de uitrusting van de boot te inspecteren, inclusief de elektrische voorzieningen, veiligheidsuitrusting, fenders, lijnen, zeilen en meer.
2. Samenwerking is cruciaal: Goede communicatie en samenwerking tussen de bemanningsleden, vooral bij het uitvaren van de haven en bij manoeuvres aan lagerwal, zorgen voor een soepele en veilige vaart.
3. Veiligheid staat voorop: Het controleren van de veiligheidsuitrusting, zoals reddingsvesten en brandblussers, en het hebben van een plan voor noodsituaties is van het grootste belang.
4. Kennis van de boot is belangrijk: Het leren kennen van de specifieke kenmerken en eigenschappen van de boot, zoals hoe deze reageert op het roer en de motor, is essentieel voor het veilig varen.
5. Plannen voor manoeuvres: Het maken van een plan voor manoeuvres, zelfs voor ervaren zeilers, helpt bij een gecontroleerde uitvoering van de manoeuvres, vooral bij het weggaan van lagerwal.
6. Verschillende manieren van wegvaren aan lagerwal: De tekst beschrijft drie verschillende methoden voor het weggaan van lagerwal, elk met zijn eigen voordelen en situaties waarin ze van pas kunnen komen.
7. Aandacht voor wind en omgeving: Het begrijpen van de invloed van de wind en het gebruik van de omgeving om te helpen bij manoeuvres, zoals het gebruik van de wind om de boeg weg te duwen bij het uitvaren van de box.
8. Oefening en praktijk: Het uitvoeren van manoeuvres en oefeningen, zelfs als ze niet dagelijks worden gebruikt, kan waardevolle ervaring opleveren voor onverwachte situaties.
9. Voorkom roer loslaten bij achteruit varen: Het is belangrijk om het roer niet los te laten tijdens het achteruit varen om de boot te kunnen blijven sturen.
10. Gebruik van vaste punten aan de wal: Bij het stilliggen met de kop in de wind is het raadzaam om vaste punten aan de wal te gebruiken om de positie van de boot te bepalen, in plaats van op het water te vertrouwen, dat kan misleidend zijn.

Deze learnings benadrukken het belang van veiligheid, communicatie, planning en ervaring bij het varen met een zeilboot, met specifieke aandacht voor manoeuvres aan lagerwal.

Ga naar het overzicht van alle verhalen

Laat je van je horen in de reacties?